نوسنگی

           

نوسنگی

نوسنگی یا Neolithic بر گرفته از واژه ی یونانی Neolithikos است که از ترکیب کلمات New (نو و جدید) و Lithos (سنگ) ساخته شده و به معنای عصر سنگ جدید است که دوره ای از توسعه ی فن آوری مورد استفاده ی بشر در خاورمیانه ی 12000 سال پیش است. آغاز دوره ی نوسنگی پی آیند دوره ی فراپارینه سنگی (Epipalaeolithic) و همزمان با عصر هولوسن (Holocene) از ادوار زمین شناسی است که با افزایش تولید غذا و کشاورزی، به تعبیر گردون چایلد به انقلاب نوسنگی می انجامد و پایان آن همزمان با گسترش استحصال و تولید ابزار های مسی به شیوه ی ذوب سنگ های معدنی است که به عصر مس وسنگ (Chalcolithic) معروف می باشد.

کشاورزی ودامداری نوسنگی قدیم محدود به دروی گروه کوچکی از گیاهان وحشی و اهلی شده نظیر گندم، ارزن و جو و شکار و نگهداری حیواناتی مانند سگ، گوسفند، و بز بوده که همزمان با زندگی در پناهگاه های طبیعی کوهپایه ها آغاز و به مرور زمان و به آرامی به استقرار های فصلی و دائمی در دشت ها مبدل می گردد. (Wikipedia)

این دوره با توجه به تولید سفال به دو زیر دوره ی نوسنگی با سفال و نوسنگی بدون سفال تقسیم می گردد. در دوران نوسنگی حرارت و ریزش باران (لااقل در بخش هایی از خاور نزدیک) بیش از اکنون بوده و چنین شرایطی برای انجام فعالیت های کشاورزی ابتدایی تنها با استفاده از ابزارهای دستی برای زراعت کافی و مناسب بوده است. در طول عصر نوسنگی قبرها معمولاً در زیر کف منازل یا در فضای باز سکونتگاه قرار می گرفت. ابزار هایی از جنس سنگ چخماق (Flint) برای برداشت محصول، قصابی، دباغی و دیگر کارها ساخته می شده، در حالیکه سنگ ساب ها، هاون ها و دسته هاون ها از سنگ آهک ساخته می شدند. مس خالص از فلات ایران برای ساخت میخ ها و مهره ها به شیوه ی چکش کاری مورد استفاده قرار می گرفت، ابسیدین از آناتولی، فیروزه از افغانستان و صدف هایی از خلیج ایران در مناطق نوسنگی یافت شده که نشانگر گسترش ارتباط از طریق تجارت و دیگر موارد بوده است. (Frank Hole)

 

فرایند نوسنگی شدن (Neolithization)

پس از سال 1960.م ارائه ی توضیح در باره ی دوره ی نوسنگی افزایشی داشت که پس از آن متوقف نشد. همه ی توضیحاتی نظیر، مدل جغرافیای منطقه ای، اقلیم و محیط خاص، جمعیت نگاری، سیمای اجتماعی، سیمای فرهنگی همچون: فن آوری و نوآوری های فن آوری و اجزاء (مؤلفه های) وابسته به گیاه شناسی و جانور شناسی انعکاس استخوان بندی این تحول هستند.

در این میان برخی از موارد ذکر شده ی فوق، بر مطالعات بسیار مخصوص هدایت شده به طور ویژه، مناطق بدقت تعیین شده و محوطه ها استوار بودند. همه ی اینها به قصد تحصیل یک توضیح جامع با یک قابلیت تعمیم بالا و در صورت امکان با درجه ای از توان پیشگویانه، انجام شدند. تأکید بر روی نمودهای اجتماعی، شناختی و ایدئولوژیک برخی از توضیحات (تفسیرهای) متأخر (تازه) تحول نوسنگی چاشنی جدیدی را درون فهرست پیشین وارد کرده است. اگر چه "کی" و "کجا" به عنوان سؤالاتی همیشگی از اساس موضوع مطرح بودند، سؤال عمده ی فهرست تشریحی، سؤال طبیعی "چرا" بود. چرا یک چنین دگرگونی کلانی در اقتصاد اجتماعی بشری اتفاق افتاد؟

در فاصله ی زمانی بین 1980 – 1970 و بخصوص در 1990.م دقت بالای تاریخگذاری مطلق، مسئله ی بسیار تخصصی تیم های پژوهشی جهت دار و شیوه های میدانی با توان تفکیک بالا، کار را به سمت سؤالاتی چون "کی" و"کجائی" موضوع تحول نوسنگی برگرداند و در طی این مدت در پی حل شدن مسئله محبوبیت این سؤالات از بین رفت. دنیای کهن اولیه (خاور نزدیک، اروپا، مصر / اتیوپی، و شمال آفریقا) بنیان گذار گیاهان اهلی شده شامل: شکل ابتدائی غلات (گندمی ها و جو)، بذرها (نخود، عدس، نخود کوتوله و ماش تند) و کتان به عنوان یک محصول الیافی بود. حیوانات اهلی شده بیشتر شامل: گوسفند، بز و گاو و خوک بود (سگ پیشتر و در دوره ی اجتماعات ناتوفیان در جنوب لوانت اهلی شده بود).

می توان گفت که به طور کلی پذیرفته و مقبول است که اصل این بسته ی (اهلی سازی) در شرق نزدیک بنیانگذاری شده و به سرتاسر اروپا، بخشهایی از آسیا و آفریقا منتشر شد. هنگامیکه این بسته (بسته ی اهلی سازی گیاهان و جانوران) برقرار شدد منجر به دگرگونی های وسیع در همه ی نمودهای زندگی گردید که ما از آن به عنوان نوسنگی شدن (Neolithization) یاد می کنیم – که یک اصطلاح تأکیدی برای ماهیت فعال دوره ی نوسنگی است. ملاحظه ی پیچیدگی نوسنگی شدن و مطالبات آن در مسیر درک بشری، سازماندهی، فعالیت / رفتار و غیره می تواند در مقایسه با تداوم طولانی مدت دوره ی مصطلح پیش از تاریخ، به عنوان یک فرایند بسیار سریع مطرح باشد. بطوریکه در جنوب لوانت از آغاز آن در CalBP13000 به شکلی کامل در حدود 7000 – 8000 سال پیش تبدیل شده است.

از جمله سؤالات مطرح پیرامون فرایند اهلی سازی گیاه و حیوان و نوسنگی شدن، می توان به سؤالات ذیل اشاره کرد:

چه اتفاقی در رابطه ی بین انسان و گیاه افتاد، این اتفاق چگونه رخ داد؟ آیا در یک زمان ویا حتی یک مکان اتفاق افتاد؟ آهنگ این فرایند چگونه بود؟ انتشار کشاورزی در اصطلاح باستان شناسی چقدر سریع انجام شد؟

منبع: (The "when" the "where" and the "why"; Avi Gopher, 2001)